Δευτέρα 14 Μαρτίου 2016

Καθαρά Δευτέρα - Κούλουμα


Καθαρά Δευτέρα - Κούλουμα

Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, της νηστείας του Πάσχα. Από τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.
Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδος την Καθαρά Δευτέρα «καθαρίζουν» ό,τι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της αποκριάς, Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως π.χ. στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν’ αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια.
Το πιάτο της ημέρας περιλαμβάνει νηστίσιμα, ως αποτοξίνωση από το πλούσιο φαγοπότι της Αποκριάς. Χαλβάς, ταραμάς, ελιές, πίκλες, θαλασσινά, φασολάδα, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Τα νηστίσιμα συνοδεύονται από τη λαγάνα, ένα είδος άρτου χωρίς προζύμι, με ελλειπτικό σχήμα και πεπλατυσμένος για να ψήνεται εύκολα. Σχετικός και ο δημοτικός σατυρικός θρήνος:
Τ' ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα;
Πεθαίν΄ ο Κρέος, πέθανε, ψυχομαχάει ο Τύρος
σηκώνει ο Πράσος την ουρά κι ο Κρέμμυδος τα γένεια
Μπαλώστε τα σακούλια σας, τροχίστε τα λεπίδια
και στον τρανό τον πλάτανο, να μάσουμε στεκούλια.
Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στις εξοχές λέγεται Κούλουμα. Η ετυμολογία της λέξης έχει λατινική (κολούμνα=κολώνα ή κούμουλους=σωρός, κορυφή) ή αλβανική προέλευση (κόλουμ=καθαρός). Στον Δήμο Αθηναίων τα Κούλουμα γιορτάζονται στον Λόφο του Φιλοππάπου, όπως και σε πολλούς Δήμους της χώρας, με προσφορά φασολάδας και νηστίσιμων στους δημότες.
Απαραίτητο συμπλήρωμα της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού, με τα ποικίλα χρώματα και σχέδια, από μικρούς και μεγάλους, πιθανόν για να πετάξουν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα, μια και μπαίνει η άνοιξη και όλα, τουλάχιστον στη φύση, είναι πιο χαρούμενα λόγω της ανθοφορίας και της βελτίωσης του καιρού.
Η έντονη αθυροστομία και η καυστική σάτιρα είναι από τα χαρακτηριστικά της Καθαράς Δευτέρας σε πολλούς εορτασμούς της ανά την επικράτεια:
  • Ο Αλευροπόλεμος στο Γαλαξίδι, είναι ένα έθιμο που διατηρείται από το 1801. Εκείνα τα χρόνια, παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό την τουρκική κατοχή, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν και να χορέψουν σε κύκλους. Ένας κύκλος για τις γυναίκες, ένας για τους άντρες. Φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα.
  • Βλάχικος Γάμος στη Θήβα. Είναι ένα έθιμο που φθάνει στις μέρες μας περίπου από το 1830, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών. Οι Βλάχοι, δηλαδή οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα. Το θέαμα είναι έξοχο, η γαμήλια πομπή πολύχρωμη, η μουσική που τη συνοδεύει (πίπιζες, νταούλια κ.ά.) εξαιρετικά ζωντανή.
  • Του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη Μεσσηνίας. Καρναβαλίστικος γάμος, που κρατάει από τον 14ο αιώνα. Στις μέρες μας, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο. Διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.
  • Στη Μεσσήνη Μεσσηνίας γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης μιας γερόντισσας, της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση, κρεμάστηκε στη θέση Κρεμάλα της πόλης, με εντολή του Ιμπραήμ Πασά, επειδή είχε το θάρρος, εξηγώντας του ένα όνειρο που είχε δει, να του πει ότι η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχαν οικτρό τέλος από την αντίδραση και το σθένος των επαναστατημένων Ελλήνων. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να "κρεμαστεί" από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας. Το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας γίνεται η παρέλαση με μαζορέτες, άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους και χορευτικά συγκροτήματα.
  • Μπουρανί στον Τύρναβο. Μπουρανί είναι μία χορτόσουπα δίχως λάδι, γύρω από την προετοιμασία της οποίας στήνεται ολόκληρο το σκηνικό του παιχνιδιού με φαλλικά σύμβολα και τολμηρά πειράγματα από τους μπουρανίδες.
  • Στην Κάρπαθο λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.
  • Στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο και Λιβάδια της Νάξου οι κάτοικοι ντύνονται Κορδελάτοι ή Λεβέντες. Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι και η δεύτερη ονομασία τους Λεβέντες αποδίδεται στους πειρατές. Από κοντά τους ακολουθούν και οι ληστές, οι Σπαραρατόροι, που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στο χορό και στο γλέντι, που κρατάει ως το πρωί.
  • Στα χωριά Μέρωνα και Μελιδόνια του Ρεθύμνου αναβιώνουν έθιμα όπως το κλέψιμο της νύφης, ο Καντής, το μουντζούρωμα, τα οποία, σε συνδυασμό με το καλό κρασί και τους ήχους της λύρας, αποτελούν μια μοναδική εμπειρία.
  • Στη Σκύρο, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι με παραδοσιακές ενδυμασίες κατεβαίνουν στην πλατεία του νησιού, όπου χορεύουν και τραγουδούν τοπικούς σκοπούς.

ΧΑΡΤΑΕΤΟΣ!

[…] Είδες ποτέ σου πολιτεία να σηκώνεται ψηλά; Δεμένη από χιλιάδες σπάγκοι ν” ανεβαίνει στα ουράνια;
Ε, λοιπόν, ούτε είδες ούτε θα μεταδείς ένα τέτοιο θάμα. Αρχινούσανε την Καθαρή Δευτέρα -ήτανε αντέτι- και συνέχεια την κάθε Κυριακή και σκόλη, ώσαμε των Βαγιών. Από του Χατζηφράγκου τ” Αλάνι κι από το κάθε δώμα κι από τον κάθε ταρλά του κάθε μαχαλά της πολιτείας, αμολάρανε τσερκένια. Πήχτρα ο ουρανός.
Τόσο, που δε βρίσκανε θέση τα πουλιά.
Για τούτο, τα χελιδόνια τα φέρνανε οι γερανοί μονάχα τη Μεγαλοβδομάδα, για να γιορτάσουνε την Πασχαλιά μαζί μας.
Ολάκερη τη Μεγάλη Σαρακοστή, κάθε Κυριακή και σκόλη, η πολιτεία ταξίδευε στον ουρανό. Ανέβαινε στα ουράνια και τη βλόγαγε ο Θεός.
Δε χώραγε το μυαλό σου πώς μπόραγε να μένει κολλημένη χάμω στη γης, ύστερ΄από τόσο τράβηγμα στα ύψη. Και όπως κοιτάγαμε όλο ψηλά, τα μάτια μας γεμίζανε ουρανό, ανασαίναμε ουρανό, φαρδαίνανε τα στέρνα μας και κάναμε παρέα με αγγέλοι. Ίδια αγγέλοι κι αρχαγγέλοι κορονίζανε ψηλά. Θα μου πεις, κι εδώ, την Καθαρή Δευτέρα, βγαίνουνε κάπου εδώ γύρω κι αμολάρουνε τσερκένια. Είδες όμως ποτέ σου τούτη την πολιτεία ν” αρμενίζει στα ουράνια; Όχι.
Εκεί, ούλα ήταν λογαριασμένα με νου και γνώση, το κάθε σοκάκι δεμένο με τον ουρανό.
Αυτά είχα να σου πω. Ήτανε θάμα να βλέπεις ολάκερη την πολιτεία ν” ανεβαίνει στα ουράνια.
Να, για να καταλάβεις, ξέρεις το εικόνισμα, που ο άγγελος σηκώνει την ταφόπετρα, κι ο Χριστός βγαίνει από τον τάφο κι αναλήφτεται στον ουρανό, κρατώντας μια πασχαλιάτικια κόκκινη παντιέρα; Κάτι τέτοιο ήτανε.[…]
Κοσμάς Πολίτης, «Στου Χατζηφράγου»

Ναι φίλε μου, Νηστεύω.

Posted by olympiada στο Μαρτίου 3, 2014

ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΗΣΤΕΙΑΝηστεύω πρωτίστως γιατί το διδάχθηκα από ανθρώπους που εμπιστεύομαι. Από τους ανθρώπους που πήρα την ζωή, την πρώτη γνώση και κυρίως την παράδοση.

Γιατί η παράδοση πάει μαζί με την γέννα (=Έθνος). Με το πρώτο νανούρισμα, το πρώτο παραμύθι, τις πρώτες λέξεις.

Διότι αυτοί που μου δίδαξαν την παράδοση είναι αυτοί που πραγματικά με αγάπησαν. Αυτοί που με αγκάλιασαν ζεστά και αληθινά.

Ενώ αυτοί που μου έκρυβαν την παράδοση του γένους μου, ήταν αυτοί που αποδεδειγμένα ήθελαν… να με βλάψουν. Εμέ και την γενιά μου.

Νηστεύω λοιπόν γιατί έτσι με έμαθε η Μητέρα μου, η Μητέρα της και όσο πίσω πάει, μέχρι την μάνα Γη.

Νηστεύω γιατί 40 ημέρες νήστεψε Αυτός που δίδαξε την υπέρτατη Θυσία. Επάνω στον Σταυρό της Αλήθειας, της Δικαιοσύνης.

Νηστεύω γιατί οι σταυρωτές ποτέ δεν ήθελαν να νηστέψω. Γιατί οι σταυρωτές με τάιζαν λήθη και άδικο.

Νηστεύω γιατί οι σταυρωτές ήθελαν να με ακρωτηριάσουν από την διδαχή της Μάνας μου, της Γενιάς μου, από την Γη που με γέννησε.

Νηστεύω γιατί αυτοί που μόχθησαν για μένα μου έδωσαν καρπό αληθινό. Ενώ οι σταυρωτές μου πέταξαν καρπό χωρίς μόχθο για να τους προσφέρω την λήθη μου.

Νηστεύω γιατί οι αδηφάγοι Ούνοι και Σελτζούκοι δεν νήστεψαν ποτέ. Ακόμα και τα Ευαγγέλια άλλαξαν όταν «εκχριστιανίσθηκαν» για να συνεχίσουν να αρπάζουν.

Νηστεύω γιατί από τους δύο δρόμους, αυτόν του σταυρωτή και του Εσταυρωμένου, επέλεξα τον δεύτερο. Τον δρόμο της θυσίας που φέρνει λευτεριά. Αυτόν του Χριστού, του Λεωνίδα, του Παλαιολόγου και όλων των Αγίων Προγόνων μου.

Νηστεύω γιατί επέλεξα την Θυσία για το κοινό καλό και το Δίκαιο.

Νηστεύω γιατί επέλεξα να είμαι Ελληνίδα.

Ο.

Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ!

Article_show_%cf%83%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%ba%ce%bf%cf%83%cf%84%ce%ae

Ποιος θυμάται την Κυρά Σαρακοστή;

Ποιος είπε ότι την Καθαρά Δευτέρα φτιάχνουμε μόνο χαρταετό; Για τους γονείς που θέλουν να τηρούν τις παραδόσεις υπάρχει και η Κυρά Σαρακοστή. Ένα από τα παλαιότερα ελληνικά έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα και μία εξαιρετική αφορμή για νέες παιδικές κατασκευές.
Η Κυρά Σαρακοστή έχει επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της Σαρακοστής. Έχει σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται και δεν έχει στόμα γιατί νηστεύει. Συνοδεύει μικρούς και μεγάλους στη νηστεία που προηγείται του Πάσχα. Τα παιδιά, κάθε Σάββατο κόβουν ένα πόδι της Κυράς Σαρακοστής. Το πρώτο πόδι το κόβετε σήμερα και το τελευταίο το Μεγάλο Σάββατο. Επικράτησε η συμβολική ονομασία Σαρακοστή, σε αναλογία με το σαρανταήμερο που νήστεψε ο Χριστός στην έρημο μετά τη βάφτισή του, όμως, καθώς συμπεριλαμβάνεται σε αυτήν και η νηστεία της Μεγαλοβδομάδας, οι μέρες πλησιάζουν τις πενήντα.
Η Κυρά Σαρακοστή γίνεται σε δύο εκδοχές. Η πρώτη είναι να την ζωγραφίσουν τα παιδιά σε ένα χαρτόνι που κρεμούν στον τοίχο τους. Θα βρείτε το πατρόν εδώ.
Η άλλη όμως, μπορεί να είναι πολύ πιο διασκεδαστική για όλη την οικογένεια. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας το τελευταίο πόδι το διπλώνουν και το κρύβουν σε ένα ξερό σύκο. Μοιράζουν στην οικογένεια πολλά ξερά σύκα και σε όποιον «πέσει» το χαρτί θεωρείται ότι θα έχει καλή τύχη. Σε κάποιες άλλες περιοχές το τελευταίο πόδι μπαίνει μέσα στο ψωμί της Ανάστασης.
Στη δεύτερη εκδοχή, η Κυρά Σαρακοστή φτιάχνεται από ζυμάρι.

Υλικά:
Χρειαζόμαστε μισό κιλό αλεύρι, μισό φλιτζάνι χλιαρό νερό, μια καλογεμισμένη κουταλιά της σούπας αλάτι, ένα πλάστη, ένα μεγάλο μακρόστενο ταψί και λίγο λάδι για να αλείψουμε το ταψί.

Εκτέλεση:
Παίρνουμε ένα βαθύ μπολ και βάζουμε μέσα το αλεύρι. Κάνουμε με το χέρι μας μια λακκουβίτσα και μέσα σε αυτή, ρίχνουμε το αλάτι και λίγο - λίγο το νερό, μέχρι η ζύμη να γίνει μαλακή και να μπορούμε να την πλάσουμε. Βγάζουμε τη ζύμη από το μπολ και την τοποθετούμε πάνω στο τραπέζι και με τη βοήθεια του πλάστη, σχηματίζουμε την Κυρά - Σαρακοστή.
Με ένα μαχαίρι σχηματίζουμε τα μάτια και τη μύτη και κόβουμε επτά ποδαράκια, τα οποία πρέπει να είναι λίγο λεπτά.
Δεν τις φτιάχνουμε στόμα, γιατί δεν τρώει, ούτε μιλάει παρά μόνο προσεύχεται. Με μια οδοντογλυφίδα κάνουμε μια τρύπα στο κεφάλι για να την κρεμάσουμε. Μετά παίρνουμε το ταψί, το αλείφουμε με το λάδι και τοποθετούμε μέσα προσεκτικά την Σαρακοστή.

Ζεσταίνουμε το φούρνο στους 200 βαθμούς και ψήνουμε την Κυρά - Σαρακοστή μας για σαράντα λεπτά μέχρι να ξεροψηθεί και να σκληρύνει. Όταν κρυώσει, τη βγάζουμε προσεκτικά και την κρεμούμε με μια κόκκινη κλωστή στην κουζίνα ή σε όποιο δωμάτιο θέλουμε.

Κυριακή 13 Μαρτίου 2016

Καθαρά Δευτέρα


download

Καθαρά Δευτέρα τι συμβολίζει και λίγα λόγια για το έθιμο

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεω. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί “καθαρίζονταν” πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα),ταραμάς και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι. Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα χαρταετού.
    Τ΄ ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα;
Πεθαίν΄ ο Κρέος, πέθανε, ψυχομαχάει ο Τύρος
σηκώνει ο Πράσος την ουρά κι ο Κρέμμυδος τα γένεια
Μπαλώστε τα σακούλια σας, τροχίστε τα λεπίδια
και στον τρανό τον πλάτανο, να μάσουμε στεκούλια
(Δημοτικός σατυρικός θρήνος Φθιώτιδας)
Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Από παλιά η Καθαρή Δευτέρα, πέρασε στην συνείδηση του λαού, σαν μέρα καθαρμού. Οι βυζαντινοί, την Καθαρή Δευτέρα την ονόμαζαν Απόθεση -Απόδοση, και τελούσαν δρώμενα. Τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη μέχρι στις μέρες μας. «Ίδε το έαρ το καλόν πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαρά και την ευημερίαν».
Το πέταγμα του χαρτααετού, είναι ένα έθιμο μεταγενέστερο. Κούλουμα ονομάζεται η καθαροδευτεριάτικη έξοδος στην εξοχή και το πέταγμα του αετού. Οι χριστιανοί, παρέες παρέες βγαίνουν στην εξοχή, παίρνοντας μαζί τους νηστίσιμα φαγητά, και το ρίχνουν στην διασκέδαση και τον χορό. Τα κούλουμα από τόπο σε τόπο γιορτάζονται διαφορετικά, με διάφορες εκδηλώσεις. Παντού όμως επικρατεί κέφι, χορός και τραγούδι. Για την ετυμολογία της λέξης κούλουμα υπάρχουν πολλές εκδοχές.
Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κόλουμους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Απόκριας. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή προέρχεται από μια άλλη λατινική λέξη, την λέξη «κόλουμνα» δηλαδή «κολώνα». Κι αυτό επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα, έγινε στις Στήλες του Ολυμπίου Διός. Όποια όμως κι αν είναι η ρίζα της λέξης, απ’ όπου κι αν προέρχεται, τα κούλουμα είναι μια καλή ευκαιρία για όλους μας, να διασκεδάσουμε κοντά στην φύση.
Πηγή: Wikipedia