Άγιος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος

Από τους Δώδεκα, ο απόστολος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος ήταν αυτός που έκανε τις πιο μεγάλες περιοδείες, σύμφωνα με την παράδοση. Και, πάντα σύμφωνα με την παράδοση, ίδρυσε τις πρώτες χριστιανικές Εκκλησίες στα πιο μακρινά μέρη, σε τόπους άγριους, αραιοκατοικημένους, απομονωμένους, εκεί όπου ακριβώς έξω από τα τείχη των ελληνικών και ρωμαϊκών αποικιών οργίαζε η άλογη φύση. Η σημαντικότερη από αυτές, από διοικητική άποψη, ήταν η Εκκλησία της προποντιακής Περίνθου / Ηρακλείας, έδρας της ρωμαϊκής Διοίκησης της Θράκης (που περιελάμβανε π. τη μισή Βαλκανική: από το Β-ΒΑ Αιγαίο και την Προποντίδα / Θάλασσα του Μαρμαρά έως τον Δούναβη και από τον ποταμό Νέστο μέχρι τα δυτικά παράλια του Εύξεινου Πόντου / Μαύρης Θάλασσας). 

Ελάχιστα στοιχεία γνωρίζουμε, αλλά θεωρείται ότι μάλλον δεν θα πήγε ποτέ μέχρι το αρχαίο Βυζάντιον, την άλλοτε ισχυρή πόλη που έλεγχε τον Βόσπορο αλλά είχε πέσει σε παρακμή εκείνον τον καιρό. Παρόλα αυτά, οι μετέπειτα παραδόσεις θέλουν τον Ανδρέα να ιδρύει την Εκκλησία του Βυζαντίου, να είναι αυτός πρώτος στον επισκοπικό κατάλογο και να χειροτονεί ο ίδιος τον Στάχυ για να τον διαδεχθεί στον θρόνο. Έτσι, η χριστιανική Κωνσταντινούπολη άγει την θρονική εορτή της στις 30 Νοεμβρίου, ημέρα της μνήμης του μαρτυρίου του. Χαρά όποιος βρεθεί σήμερα στο Φανάρι. Αλλά ο Βίος θέλει τον Πρωτόκλητο να διαπλέει τον Βόσπορο και να κηρύσσει τη νέα θρησκεία σε όλο τον Εύξεινο, από τα παφλαγονικά και τα ποντιακά παράλια μέχρι τα όρη του Καυκάσου, τις βόρειες στέπες (ουκρανορωσικές), τις σκυθικές ερημίες, τα μέρη του Θαλάσσιου Δούναβη και τις ελληνορωμαϊκές παράκτιες πόλεις της ευξεινοποντιακής Θράκης. Ο Βίος, μάλιστα, που μας δίνει αρκετές πληροφορίες (υστεροχρονισμένες κατά 200-250 χρόνια) αναφέρει ανθρωποφάγους έξω από τη Σινώπη κι άλλες τέτοιες αγριάδες. Αργότερα, διαδόθηκε και η παράδοση σύμφωνα με την οποία ο πρωτόκλητος ίδρυσε την Εκκλησία της Ιβηρίας (μεσαιωνική κεντρική Γεωργία) και της Κολχίδας. Το Πατριαρχείο της Τιφλίδας είναι μία από τις Χριστιανορθόδοξες Εκκλησίες, που τηρούν ακόμα τον Παλαιό Ημερολόγιο (δηλ. το Ιουλιανό) κι έτσι, οι Γεωργιανοί  εορτάζουν στις 13 Δεκεμβρίου τον προστάτη της χώρας τους. Ο άγιος Ανδρέας, πολιούχος της Πάτρας, όπου σταυρώθηκε, είναι ο προστάτης και της Κύπρου, και της Σκωτίας (μεγάλες γιορτές που προαγγέλλουν τα Χριστούγεννα, αλλά και το ιστορικό Πανεπιστήμιο που είναι στο όνομα του), και της Ρουμανίας (όπου τηρείται και η αργία), και της Ουκρανίας (εκατοντάδες εκκλησίες – τώρα σχεδόν τα πάντα σκοτεινά), και της Ρωσίας, και της ισπανικής Τενερίφης (το μεγαλύτερο νησί των Καναρίων), και άλλων νησιών της Λατινικής Αμερικής. Η λατρεία του πολύ διαδεδομένη. Ο δικός του Σταυρός, σε σχήμα Χ, είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα εμβλήματα στον χριστιανικό κόσμο. 

 Δύο από τα έργα του Δομένικου Θεοτοκόπουλου / Ελ Γκρέκο (Χάνδακας / Κάντια / Ηράκλειο 1541 – Τολέδο 1614) που παρουσιάζουν  τον Άγιο Ανδρέα. 

Απόστολος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος.

Απόσπασμα από το Κύρηγμα του Σ Μητροπολίτου Δαμασκηνού στις 30.11.22 στον Άγιο Ανδρέα Πατρών 

Ὁ πρῶτος σταθμός εἶναι τά ρεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ, ὅπου ἑλκύεται ἀπό τό κήρυγμα τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καί ἐντάσσεται στόν κύκλο τῶν στενότερων μαθητῶν του.

Ἐκεῖ διδάσκεται ὅτι ἡ μετάνοια καί ἡ θεογνωσία εἶναι καρποί τῆς ἀσκήσεως καί τῆς ταπεινώσεως. Μέ προτροπή τοῦ Προδρόμου ἀκολουθεῖ τόν Χριστό. Συγκλονίζεται ἀπό τήν συνάντηση μαζί Του καί σπεύδει νά μεταδώσῃ τήν χαρά του καί στόν ἀδελφό του, τόν Πέτρο, γενόμενος ὁ Πρωτόκλητος Μαθητής τοῦ Χριστοῦ καί ὁ Νυμφαγωγός τοῦ Πρωτοκορυφαίου.

Ὁ δεύτερος σταθμός εἶναι ἡ θάλασσα τῆς Τιβεριάδος, ἡ λίμνη Γεννησαρέτ, ὅπου ὁ Ἀνδρέας ἔζησε, ἐργάστηκε καί δέχθηκε τήν κλήση νά γίνῃ Ἀπόστολος τοῦ Χριστοῦ. Πρῶτος ἀποδέχεται τήν πρόσκληση, γιατί φλέγεται ἡ καρδιά του ἀπό εἰλικρινῆ ἀγάπη γιά τόν Θεό. Μετά τήν Πεντηκοστή περιοδεύει καί κηρύττει τό Εὐαγγέλιο σέ πολλές περιοχές. Ἱδρύει Ἐκκλησίες, νουθετεῖ, στηρίζει, προσφέρει τήν ἴαση, χειροτονεῖ Ἐπισκόπους.

Ὁ τρίτος σταθμός τῆς ζωῆς του εἶναι ἡ θάλασσα τῶν Παλαιῶν Πατρῶν, ἡ θάλασσα τῆς Ἀχαϊκῆς γῆς. Ἐδῶ συλλαμβάνεται καί ὁδηγεῖται στό μαρτύριο. Καταδικάζεται σέ σταυρικό θάνατο, τόν ὁποῖο ἀντιμετωπίζει μέ γενναιότητα, ἐνθουσιασμό καί σταυρικό ἦθος. Διδάσκει τούς Χριστιανούς, ὅτι ἡ ὁδός πού ὁδηγεῖ στόν Θεό εἶναι ἕνας καθημερινός σταυρός. Συσταυρώνεται μαζί μέ τόν Χριστό γιά νά συναναστηθῇ μαζί Του.