Η Πόλις εάλω!

Η Πόλις  εάλω!

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης στις 29 Μαΐου του 1453 αποτυπωθηκε όχι μόνο στη λαϊκή παράδοση, στους θρυλους , στους θρήνους και τα δημοτικά τραγούδια, αλλά αποτέλεσε πηγη έμπνευσης και για νεότερους λογοτέχνες και καλλιτέχνες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ποιήματα  “Η κοιμάμενη βασιλοπούλα”του Παπαδιαμαντη, “Ο τελευταίος Παλαιολόγος” του Βίζυηνού, το “Νανούρισμα” του Παλαμά, αλλά και τα πεζογραφήματα “Η ζωή εν τάφω” του Στράτη Μυριβήλη, “Η Λωξαντρα” της Μαρίας Ιορδανιδου…..

Όμως και ο Κωνσταντίνος Καβαφης προερχόμενος από τον Ελληνισμό της διασποράς, γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, δεν έμεινε ασυγκίνητος. Στο ποιημα “Πάρθεν” που γράφτηκε το 1921 και ανήκει στα Κρυμμένα Ποιηματα συνταιριάζει το ποντιακό δημοτικό τραγούδι για την άλωση της Πόλης με το προσωπικό του ύφος και γλώσσα

Κ.Π.Καβάφης, Πάρθεν

Aυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,

για τ’ άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,

πράγματα συμπαθητικά· δικά μας, Γραικικά.

Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης

«Πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη».

Και την Φωνή που εκεί που οι δυο εψέλναν,

«ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης»,

ακούσθηκε κ’ είπε να πάψουν πια

«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»

πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη.

Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα

το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα

και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων

που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.

Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»

με στο «φτερούλν’ αθε χαρτίν περιγραμμένον

κι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλι

επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».

Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν

«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,

και το διαβάζει κι ολοφύρεται.

«Σίτ’ αναγνώθ’ σίτ’ ανακλαίγ’ σίτ’ ανακρούγ’ την κάρδιαν.

Ν’ αοιλλή εμάς, να βάι εμάς, η Pωμανία πάρθεν.»

  Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδης, Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993.

Θεόφιλος  Χατζημιχαήλ, Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος ο αυτοκράτωρ των Ελληνορωμαίων εξέρχεται άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαΐου 29, καζεΐνη σε καμβά

Ο τίτλος του πίνακα αναγράφεται πάνω ψηλά στον ουρανό, ενώ η υπογραφή του Θεόφιλου στο μέσο (στο κέντρο) του πίνακα, κάτω από το καφέ άλογο του Βυζαντινού αξιωματικού.